دانشمندان از مشاهده فوران بیسابقه یک سیاهچاله کلانجرم شگفتزده شدند
گزارشهای تازه علمی از رصد یک سیاهچاله کلانجرم در فاصله تقریبی ۱۳۰ میلیون سالنوری از زمین، جامعه اخترفیزیک را با پرسشی تازه روبهرو کرده است.
این سیاهچاله که در مرکز کهکشان مارپیچی «انسیجی ۳۷۸۳» قرار دارد، جرمی بیش از ۳۰ میلیون برابر خورشید دارد و اکنون رفتار عجیبی از خود نشان داده که در گذشته هرگز به چنین شکل مشاهده نشده بود.
اخترشناسان با بهرهگیری از دو تلسکوپ قدرتمند فضایی، ابتدا یک درخشش ناگهانی پرتو ایکس را از این سیاهچاله ثبت کردند؛ درخششی که تنها مدت کوتاهی دوام داشت و سپس ناپدید شد. تنها چند ساعت بعد، بادهای کیهانی فوقسریع از اطراف سیاهچاله به بیرون پرتاب شدند؛ بادهایی که ماده را با سرعتی حدود ۶۰ هزار کیلومتر بر ثانیه، برابر با یکپنجم سرعت نور، به فضا شلیک کردند. این نخستینبار است که دانشمندان توانستهاند لحظه ایجاد چنین بادهایی را در پی یک فوران پرتو ایکس از نزدیک دنبال کنند.
لییی گو، سرپرست این پژوهش از سازمان تحقیقات فضایی هلند، میگوید تاکنون هیچگاه شکلگیری بادهای کیهانی با این سرعت و در این مدتزمان کوتاه مشاهده نشده بود. او توضیح میدهد که بادها تنها در یک روز پس از فوران پرتو ایکس پدیدار شدند؛ روندی بسیار سریعتر از انتظار متخصصان.
سیاهچالههای کلانجرم، کهنترین و عظیمترین سیاهچالههای جهان هستند و در قلب بیشتر کهکشانها جای دارند. زمانی که چنین سیاهچالههایی شروع به بلعیدن ماده پیرامون خود میکنند، به هستههای فعال کهکشانی تبدیل میشوند و انرژی عظیمی آزاد میکنند. ماتئو گوایناتسی، پژوهشگر آژانس فضایی اروپا، هشدار داده است که اگر سیاهچاله موجود در کهکشان ما فعال شود، به قویترین منبع پرتو ایکس در آسمان شب تبدیل خواهد شد.
در مطالعه تازه، پژوهشگران نظریه متفاوتی را برای توضیح رفتار ثبتشده مطرح کردهاند. به باور آنان، این بادهای فوقسریع نه بر اثر فشار تشعشع یا گرمای شدید، بلکه در نتیجه «باز شدن ناگهانی» میدان مغناطیسی پیچیده اطراف هسته فعال ایجاد شده است. این فرآیند شباهت زیادی به رخدادهای خورشیدی موسوم به «پرتاب جرم از تاج خورشید» دارد؛ پدیدههایی که در اثر رهاسازی میدانهای مغناطیسی تابخورده از سطح خورشید شکل میگیرند.
نمونههای مشابهی از چنین پدیدههایی پیشتر روی خورشید ثبت شده است؛ از جمله رویدادی در ماه نوامبر که طی آن ماده با سرعت حدود ۱۵۰۰ کیلومتر بر ثانیه از سطح خورشید به فضا پرتاب شد. پژوهشگران معتقدند همین مکانیسم میتواند مسئول فوران و بادهای دیدهشده در مرکز کهکشان «انسیجی ۳۷۸۳» باشد.
به گفته اریک کولکرز از آژانس فضایی اروپا، این کشف میتواند نشان دهد که فیزیک خورشیدی و فیزیک پرانرژی در سراسر کیهان شباهتهای بیشتری با یکدیگر دارند؛ شباهتی که میتواند نقش مهمی در درک بهتر چگونگی تحول کهکشانها ایفا کند.
