ایران و مصر بر سر میز نزدیک شدن؛ عوامل تعیین‌کننده برای غلبه بر اختلافات گذشته
تحرکات پی در پی در مدت کوتاهی شتاب روند نزدیکی قاهره و تهران را آشکار می‌کند، اگرچه برخی از موانع همچنان در مسیر «سخت» باقی مانده است.
جدیدترین این تحرکات، گفتگوهای تلفنی سامح شکری وزیر امور خارجه مصر و علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه ایران بود که بر ضرورت پیگیری برای توسعه روابط دوجانبه تاکید شد.
این گفتگوها چند روز پس از سفر شکری به تهران برای شرکت در مراسم تشییع جنازه ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران که در سانحه سقوط بالگرد جانش را از دست داد، مطرح شد.
شکری در حاشیه این سفر با تعدادی از مقامات ایرانی دیدار کرد که به گفته ناظران نشان‌دهنده یک حرکت سریع در روند نزدیک شدن روابط است.
با این حال، به گفته تحلیلگران سیاسی که با العین نیوز گفتگو کردند، سرعت نزدیکی تحت تأثیر عوامل تعیین‌کننده اصلی توسعه روابط است که عبارتند از:
- لزوم پایبندی ایران به اصول احترام متقابل و حسن همجواری
- تلاش برای دستیابی به منافع مردم مصر و ایران
- حمایت از ثبات در منطقه
بشیر عبدالفتاح، کارشناس سیاسی در مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام، بر این باور است: «اگر ایران عملاً در همکاری و تفاهم با مصر موفق به برقراری اصول احترام متقابل و حسن همجواری شود، در جهت منافع مردم دو کشور تلاش کند و حمایت خود را از ثبات منطقه نشان دهد، روابط می‌تواند شاهد آغاز دوران مهم جدیدی باشد.
عبدالفتاح افزود: همانطور که قاهره موفق شد با وجود تناقضات راهبردی در بسیاری از پرونده‌ها روابط نزدیک خود را با ترکیه احیا کند، داشتن روابط بهتر با ایران هم غیرممکن نیست.
وی در این خصوص تاکید کرد که «مصر هیچ مشکل اساسی برای بازگرداندن روابط با ایران ندارد، زیرا متوجه شده که منطقی نیست وضعیت بیگانگی بین دو کشور باقی بماند.»
«تغییر لازم است»
کارشناس مرکز الاهرام گفت: ایران یک قدرت مهم منطقه‌ای است و تاریخ روابط دو کشور مانع تضادهای استراتژیک اساسی نیست.
وی افزود: «اما نزدیکی مصر و ایران منوط به تغییر سیاست ایران یا اصلاح رفتار راهبردی تهران در منطقه است، زیرا این کشور نه تنها در برخی مسائل با مصر اختلاف نظر دارد، بلکه با مسائل محیط منطقه‌ای و بین‌المللی نیز مخالف است.»
بنابراین، کارشناس مصری معتقد است «میزان توسعه روابط مصر و ایران تا حد زیادی به سیاست‌های محیط منطقه‌ای و بین‌المللی ایران بستگی دارد.»
وی در این باره می‌گوید: «پاسخگویی به خواسته‌های مصر برای تهران دشوار است، زیرا آن‌ها با محاسبات راهبردی، جهت‌گیری‌ها و منافع تعیین‌شده توسط رهبری، در عین حال، در تضاد هستند و تلاش خواهند کرد تا جایی که ممکن است طرف مصری را در برخی پرونده‌ها و محورها راضی نگه دارند، بدون اینکه به سطح لازم برسد.»
بر این اساس، عبدالفتاح انتظار بازگشت روابط مصر و ایران را بسیار کند دارد، زیرا این روابط وابسته به تحول مثبتی است که ایران می‌تواند در روابط خود با محیط منطقه‌ای و بین‌المللی خود ایجاد کند.
عبدالفتاح در گفتگوی قبلی با العین نیوز درباره مهم‌ترین نقاط اختلاف میان مصر و ایران که مانع از بازگشت روابط به حالت عادی می‌شود، صحبت کرد که عبارتند از:
- سیاست‌های منطقه‌ای ایران
- اصرار ایران بر تحمیل نفوذ خود در کشورهای عربی، علاوه بر روابطش با گروه حوثی و تاثیر آن بر امنیت کشتیرانی در دریای سرخ و کانال سوئز که به اقتصاد مصر آسیب می‌رساند
«مراحل ایجاد اعتماد»
مبارک العتی، تحلیلگر سیاسی سعودی نیز به العین نیوز گفت: اگر قاهره به تعهدات واقعی ایران دست یابد، بازگشت روابط بر اساس مراحل اعتمادسازی و سپس معاملات تجاری و اقتصادی اعلام خواهد شد.
العتی بیانیه قاهره را که پس از تماس تلفنی وزیر امور خارجه مصر و همتای ایرانی وی انجام شد، «تأیید ادامه گام‌های مستمر دو کشور برای بازگرداندن روابط به روال عادی قبلی خود در چارچوب عوامل تعیین‌کننده» می‌داند. روابط طبیعی مبتنی بر احترام متقابل و حسن همجواری، دستیابی به منافع دو ملت و حمایت از ثبات منطقه از سوی ایران خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد که این تماس تلفنی «در واقع نشان می‌دهد که قاهره و تهران با هم به دنبال غلبه بر آنچه مانع بهبود روابط می‌شود هستند و در این مسیر گام‌های دیپلماتیک بیشتری برمی‌دارند که برجسته‌ترین آن‌ها از سوی عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر بود که سامح شکری، وزیر امور خارجه را برای تسلیت مرگ رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی به تهران اعزام کرد.»
وی افزود: تعهد متقابلی وجود دارد که مسیر توسعه روابط دوجانبه را به گونه‌ای دنبال کنیم که به حل مسائل باقی‌مانده ازجمله عدم مداخله ایران در امور کشورهای همسایه و توقف بی‌ثباتی امنیتی در کشورهای عربی است، کمک کند.
این تحلیلگر سیاسی سعودی تاکید کرد: نزدیکی مصر و ایران برای امنیت و ثبات منطقه مهم است، به ویژه پس از امضای توافقنامه عربستان و ایران در پکن، توافقی که منطقه را وارد مرحله‌ای از تفاهم و همکاری و ایجاد فضایی که امکان مشاوره در مورد پرونده‌های منطقه را فراهم می‌کند، کرد.
«روابط فصلی»
اما موضوع برای ویگدان عبدالرحمن، کارشناس مسائل ایران مقیم بریتانیا، تا حدودی متفاوت است، زیرا وی احتمال بازگشت روابط دو کشور در کوتاه‌مدت را رد کرد.
وی در گفتگو با العین نیوز در توضیح این موضوع گفت: «قاهره به دنبال روابط پایدار و واقعی است، در حالی که ایران به دنبال روابط فصلی مرتبط با بحران‌هایی است که با آن مواجه است و زمانی که آن‌ها حل می‌شوند، به همان چیزی که بود باز خواهد گشت.
او معتقد است «این رابطه موفق نخواهد شد و اگر هم موفق شود عمرش کوتاه خواهد بود.»
وی تاکید کرد: مصر به دنبال آرامش و ثبات در منطقه به نفع مردم مصر و منطقه است و در امور دیگر کشورها دخالت نمی‌کند، اما از سوی ایران این موضوع کاملا متفاوت است.
«ارتباط مداوم»
سرعت ارتباطات دیپلماتیک بین دو قدرت منطقه‌ای در ماه‌های گذشته به ویژه دیدارهای وزیران خارجه دو کشور افزایش یافته است.
روز چهارشنبه، وزیر امور خارجه مصر با علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه ایران تماس تلفنی داشت.
بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه مصر، در این گفتگوها مسائل مربوط به روابط دوجانبه قاهره و تهران مورد بررسی قرار گرفت.
در این بیانیه آمده که دو وزیر «در مورد اهمیت پیگیری مسیر توسعه روابط دوجانبه به منظور اطمینان از رسیدگی به همه مسائل باقی مانده و آماده‌سازی برای بازگرداندن روابط به حالت عادی توافق کردند.»
در ماه می گذشته، عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، درگذشت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور این کشور و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در سانحه سقوط بالگرد را به ایران تسلیت گفت.
در بیانیه قاهره آمده است: این امر توسط سرپرست وزارت امور خارجه ایران، با قدردانی کشورش از تسلیت رئیس‌جمهور مصر و اعزام وزیر امور خارجه به تهران برای تسلیت، و اعلام همبستگی مصر با مردم ایران در مصیبت دردناک آن‌ها همراه شد
در اردیبهشت ۱۳۹۲، علی خامنه‌ای، رهبر ایران اعلام کرد که از ازسرگیری روابط دیپلماتیک با مصر استقبال می‌کند و تاکید کرد که در این زمینه هیچ «شرطی» ندارد.
